مقاله

مقدمه

کشاورزی ارگانیک، نظام زراعی است مبتنی بر مدیریت اکوسیستم زراعی، تمرکز بر حاصل خیزی خاک و سلامت گیاه و عدم مصرف مواد شیمیایی مصنوعی كه با شرایط اجتماعی، اقتصادی منطقه‌ای و محلی سازگار است. در سطح فراتر از كشاورزی ارگانیك، کشاورزی بیودینامیک تعریف می‌شود كه شامل ابعاد روحانی با ساختار ریتم های کیهانی، نیروی حیاتی، کیفیت، تدارکات بیودینامیک، موجود زنده مزرعه می‌شود. در سیستم كشاورزی ارگانیك، خاك به عنوان یك سیستم زنده تلقی می‌شود كه با تقویت آن، فعالیت میكروارگانیسم های مفید نیز تقویت می‌شود. این ایده كه خاك یك سیستم زنده است، پایه اصلی در نظام ارگانیک است كه معتقد است بین خاك، گیاه، حیوان و انسان یك ارتباط ناگسستنی وجود دارد (شریفی مقدم، 1390).

در سيستم توليد بذر سيب‌زميني، گياهچه‌هاي عاري از بيماري درون شیشه ای در شرايط گلخانه‌اي حفاظت شده به گلدان منتقل گرديده و از آنها غده‌چه (مینی تیوبر) توليد مي‌كنند و يا اين كه از اين گياهچه‌ها در شرايط درون شیشه ای، ريزغده (میکروتیوبر) مي‌گيرند و بعد ريزغده‌ها را در گلخانه كشت و از آنها غده‌چه توليد مي‌كنند (پژوهنده، 1380).

هومات پتاسيم از مواد ارگانیک بوده و باعث افزايش كيفيت محصول و تحمل گياه به استرس خشكي، شوري، گرما، سرما، بيماري ها و آفات مي شود (قدیم اف و همکاران، 2007؛ خورشیدی و همکاران، 1388؛ حسن پناه، 2009).

هدف ار این تحقیق بررسی  نقش و اهمیت استفاده ار مواد آلی هومات پتاسیم در جهت افزایش عملکرد و کیفیت مینی تیوبر های تولیدی سیب زمینی می باشد. 

مواد و روش ها

به منظور بررسی غلظت های مختلف کود آلی هومات پتاسیم بر روی عملکرد مینی تیوبر دو رقم سیب زمینی آگریا و ساوالان آزمایشی در قالب طرح آماري فاکتوریل بر پايه كرت هاي كاملاً تصادفي با 3 تکرار در شرایط گلخانه در سال 1389 در شرکت دشت زرین اردبیل اجرا شد. كه در آن فاکتور اول شامل سه غلظت هومات پتاسیم (0، 1 و 2 میلی لیتر در یک لیتر آب) و فاکتور دوم دو رقم سیب زمینی (آگریا و ساوالان) بود. مواد آلی کادوستیم و هومات پتاسیم در سه مرحله سبز شدن، غده زایی و حجیم شدن مصرف گردید.

پس از اتمام کاشت، کلیه گیاهچه ها آبیاری شدند. در طي مراحل رشد عمليات آبياري به طور منظم انجام پذیرفت. براي مبارزه با آفات گلخانه ای از جمله شته از سم كنفيدور به مقدار25 میلی لیتر در 40 لیتر آب  و براي مبارزه با بيماري هاي قارچي از قارچ كش مانكوزب به مقدار يك دهم گرم در مترمربع استفاده شد. صفات ارتفاع بوته، تعداد ساقه اصلي در بوته، تعداد و وزن مینی تیوبر در بوته و در مترمربع، تعداد و وزن مینی تیوبر در اندازه هاي مختلف (كوچك تر از 3 گرم، بين 7-3 گرم و بزرگ تر از 7 گرم)، متوسط اندازه ميني تيوبر اندازه گیری شدند. در پایان دادههای بدست آمده از این آزمایش با استفاده از نرم افزارهای آماری MSTATC  و SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.

نتايج و بحث

نتايج تجزیه واریانس داده های حاصل از صفات مورد مطالعه نشان داد که بین سطوح مختلف مواد آلی هومات پتاسیم، ارقام و بین اثرات متقابل آنها از لحاظ صفات ارتفاع بوته، تعداد و وزن مینی تیوبر در متر مربع، تعداد و وزن مینی تیوبرهای کوچک تر از 3 گرم، بین 7-3 گرم و بزرگ تر از 7 گرم و متوسط اندازه مینی تیوبر اختلاف معنی دار مشاهده شد (جدول3-1). معنی دار بودن سطوح مختلف مواد آلی هومات پتاسیم در ارقام مورد مطالعه بر روی صفات مورد مطالعه نشان می دهد که این مواد بر روی صفات اندازه گیری تاثیر داشته است. 

میانگین ارتفاع بوته در تیمارمواد آلی هومات پتاسیم به مقدار 1 میلی لیتر در 1 لیتر آب در رقم ساوالان و تیمار ماده آلی هومات پتاسیم 2 میلی لیتر در 1 لیتر آب در رقم آگریا در گروه a و ab قرار گرفتند و دارای بیشترین مقدار بودند. در این آمایش استفاده از مواد آلی هومات پتاسیم باعث افزایش ارتفاع بوته گردید.

میانگین تعداد و وزن  مینی تیوبر در مترمربع نشان داد که رقم ساوالان در تیمار مواد آلی هومات پتاسیم به مقدار 1 میلی لیتر در 1 لیتر آب دارای بیشترین تعداد مینی تیوبر در متر مربع بودند.در این آمایش استفاده از ماده هومات پتاسیم باعث افزایش به ترتیب 717  مینی تیوبر در متر مربع گردید. مقدار افزایش وزن مینی تیوبر در متر مربع در رقم ساوالان و در تیمار مواد آلی هومات پتاسیم به مقدار 1 میلی لیتر در 1 لیتر آب (با مقدار 7200 گرم) نسبت به شاهد ( با 1700 گرم) مقدار5500 گرم بود.

 قیمت هر عدد مینی تیوبر در سال 1390 به مبلغ 2400 ریال می باشد. با توجه به خصوصیات خوب رقم ساوالان، در صورت کشت این رقم و استفاده از ماده آلی هومات پتاسیم به مقدار 1 میلی لیتر در 1 لیتر آب، تعداد 717 عدد مینی تیوبر بیشتر در هر متر مربع با مبلغ حدود 1720800 ریال در متر مربع سود بیشتری عاید تولید کنندگان مینی تیوبر خواهد شد. افزایش تعداد و وزن غده در بوته با مصرف هومات ها از جمله هومات پتاسیم و هیومی فرت اولترا توسط حسن پناه و همکاران (2008a، b)، عزتی و همکاران (1390)، کیومرثی و همکاران (1390) و تعدادمینی تیوبر در متر مربع (حسن پناه و عظیمی، 1390) نیز گزارش کردند. 

میانگین متوسط اندازه مینی تیوبر در نشان داد رقم ساوالان در تیمار مواد آلی هومات پتاسیم مقدار 1 میلی لیتر در 1 لیتر آب در گروه a  قرار گرفت و بیشترین متوسط اندازه مینی تیوبر را به خود اختصاص داد.حسن پناه و همکاران (b 2009) گزارش کرده اند که استفاده از هومات پتاسیم باعث افزایش یکنواختی و اندازه متوسط مینی تیوبر در بوته و باعث کاهش زمان انتقال گیاهچه از آزمایشگاه به گلخانه می شود.

رقم ساوالان در تیمار مواد آلی هومات پتاسیم مقدار 1 میلی لیتر در 1 لیتر آب دارای تعداد مینی تیوبر بین 7-3 گرم بیشتری داشت.بیشترین تعداد مینی تیوبر بزرگ تر از 7 گرم در رقم ساوالان و در تیمار هومات پتاسیم مقدار 1 میلی لیتر در 1 لیتر آب مشاهده گردید. بیشترین وزن مینی تیوبر بین 7-5 گرم و بزرگ تر از 7 گرم در رقم ساوالان و در تیمار هومات پتاسیم مقدار 1 میلی لیتر در 1 لیتر آب مشاهده گردید.

اندازه توزیعی مینی تیوبرهای تولیدی، به هر حال عملی است متاثر از غده های تولیدی و عملکرد غده. تولید غده های کوچک ممکن است مناسب نباشد. از آن جایی که مینی تیوبرهای کوچک تر ضایعات و تلفات بیشتری از غده های بزرگ تر طی دوره انباری نشان می دهد (لومن، 1993)، و نیز غده های کوچک تر عملکرد ضعیفی در کشت مزرعه ای دارند (کارافیلا، 2000).

با توجه به نتایج حاصل از این آزمایش و اهمیت تعداد و وزن مینی تیوبر بین 7-3 گرم و بزرگ تر از 7 گرم در تولید مینی تیوبر، تیمار هومات پتاسیم مقدار 1 میلی لیتر در 1 لیتر آب به عنوان تیمار مناسب برای تولید کنندگان مینی تیوبر توصیه می شود.

نتايج حاصل از همبستگي خطي بین صفات مورد مطالعه نشان داد كه تعداد مینی تیوبر در متر مربع با صفات تعداد و وزن مینی تیوبرهای کوچک تر از 3 گرم، بین 7-3 گرم و بزرگ تر از 7 گرم و وزن مینی تیوبر در متر مربع رابطه مثبت و معني دار دارند. وزن مینی تیوبر در متر مربع با صفات تعداد و وزن مینی تیوبرهای کوچک تر از 3 گرم، بین 7-3 گرم و بزرگ تر از 7 گرم، تعداد وزن مینی تیوبر در متر مربع و متوسط اندازه مینی تیوبر رابطه مثبت و معني دار دارند. نتايج حاصله با نتايج محققين اشرفی (1388)، اظهری (1388) و حسن پناه و عظیمی (1390) مطابقت دارد.

متوسط اندازه مینی تیوبر با وزن مینی تیوبر در متر مربع، تعداد مینی تیوبر بزرگ تر از 7 گرم، وزن مینی تیوبر کوچک تر از 3 گرم رابطه مثبت و معنی دار نشان داد. این نتایج با گزارشات حسن پناه و عظیمی (1390) مطابقت دارد.

تجزيه رگرسيوني بین صفات مورد مطالعه در سطح احتمال 1 درصد معنی دار نشان داد. از لحاظ تعداد مینی تیوبر در متر مربع و اجزاء آن با وارد شدن صفات وزن مینی تیوبر در متر مربع، ارتفاع بوته، متوسط اندازه مینی تیوبر، وزن مینی تیوبر کوچک تر از 3 گرم و وزن مینی تیوبر بین 7-3 گرم به مدل رگرسيون ميزان ضريب تبيين مدل 5/98 درصد بود و بهترين مدل برازش گرديد. ضريب تبيين مدل برازش‌شده حاکي از آن است که بيش از 5/98 درصد تغييرات متغير y توسط متغيرهاي موجود در مدل توجيه مي‌گردد.

منابع مورد استفاده

1. اشرفی، ب.، م. ولی زاده و د. حسن پناه. 1388. ارزیابی تحمل به کم آبی در ارقام امیدبخش سیب زمینی در شرایط درون شیشه ای و گلخانه ای. پايان‌نامه ‌كارشناسي‌ارشد اصلاح‌نباتات‌. دانشكده‌كشاورزي‌دانشگاه‌آزاد اسلامي‌واحد اردبيل‌.

2. اظهری، ا.، م. ولی زاده و د. حسن پناه. 1388. ارزیابی تحمل به شوری در ارقام امیدبخش سیب زمینی در شرایط درون شیشه ای و گلخانه ای. پايان‌نامه ‌كارشناسي‌ارشد اصلاح‌نباتات‌. دانشكده‌كشاورزي‌دانشگاه‌آزاد اسلامي‌واحد اردبيل‌.

3. پژوهنده، م. 1380. ايجاد بانك درون شيشه اي ژرم پلاسم عاري از ويروس سيب زميني. پايان نامه كارشناسي ارشد گروه بيماري شناسي گياهي دانشگاه تربيت مدرس تهران . 210 ص.

4. حسن پناه، د. و ج. عظیمی. 1390. بررسي تاثیر غلظت های مختلف مواد ارگانیک، ماده آلی و آنتی استرس شوری بر تولید مینی تیوبر ارقام سیب زمینی در شرایط گلخانه ای. گزارش نهایی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل.

5. عزتی، ا.، ش. شاهرخی و د. حسن پناه. 1390. بررسی تاثیر کود هیومیفرت اولترا و اسید آمینه کادوستیم بر صفات کمی و کیفی ارقام سیب زمینی در کشت بهاره در منطقه اردبیل. دومین کنفرانس ملی فیزیولوژی گیاهی ایران، 9-8 اردیبهشت ماه 1390، دانشگاه یزد. 349 ص.

6. خورشیدی، م.ب.، ا.ح. حسینی، د. حسن پناه، م. یارنیا و ج. اجلی. 1388. تاثیر هومات پتاسیم بر کاهش اثرات تنش آبی بر ارقام سیب زمینی. اولین همایش ملی تنش های محیطی در علوم کشاورزی، دانشگاه بیرجند، بهمن 1388.

7. شریفی مقدم، م. 1390. کشاورزی ارگانیک، امنیت و سلامت غذا.

8. کیومرثی، ع.، ج. اجلی و د. حسن پناه. 1390. بررسي تاثیر غلظت های مختلف هومات پتاسیم بر صفات کمی و کیفی ارقام سيب زميني در کشت بهاره در منطقه اردبیل. دومین کنفرانس ملی فیزیولوژی گیاهی ایران، دانشگاه یزد. ص 410.

9.Gadimov, A.G., A.N. Ahmaedova and R.C. Alieva. 2007. Symbiosis nodules bacteria Rhizobium legumosarum with Peas (Pisum sativum) nitrate reductase, salinification and potassium humus. Azarbayjan National Academy Sci.

1. Hassanpanah, D. 2009. Effects of water deficit and potassium humate on tuber yield and yield component of potato cultivars in Ardabil region, Iran. Res. J. Envir. Sci., 3(3):351-356.
2. Hassanpanah, D., E. Gurbanov, A. Gadimov and R. Shahriari. 2008a. Determination of yield stability in advanced potato cultivars as affected by water deficit and potassium humate in Ardabil region, IRAN. Pakistan J. Biol. Sci. 11(10):1354-1359.
3. Hassanpanah, D., E. Gurbanov, A. Gadimov and R. Shahriari. 2008b. Use of potassium humate and for the second cultivation of Sante potato cultivar in Ardabil. IHSS 14, Moscow - St. Petersburg, Russia.
   1. Khalafalla, A.M. 2000. Effect of plant density and seed size on growth and yield of potato in Khartoum, Sudan. Fifth triennial congress of the African Potato Association. 28 May-2 June. Kampala, Uganda.
4. Lommen, W.J.M. 1993. Post-harvest characteristics of potato minitubers with different fresh weights and from different harvests. II. Losses during storage. Potato Res. 36:273-282.